Ειρμός εν αιθρία - Η συνεχής φύση της πραγματικότητας, και το παράδοξο του καθορισμού (27/9/2022)

     Υπάρχει ένας δίαυλος που συνδέει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου με τον εξωτερικό, τη νόηση με την πραγματικότητα, τη σκέψη με την ύλη. Αισθήσεις ονομάζεται. Όραση, ακοή, αφή, όσφρηση και γεύση. Πέντε θηρευτές που βγαίνουν για κυνήγι στο ασκιαγράφητο δάσος της πραγματικότητας για να φέρουν τα θηράματά τους πίσω στο ζεστό σπίτι της νόησης. Ο οικοδεσπότης πεινάει, θέλει να φάει, αλλά τα θηράματα είναι ωμά. Η νόηση, αυτή η δραστήρια γυναίκα, αναλαμβάνει να ετοιμάσει το πιάτο του. Πρέπει να ξεδιαλέξει προσεκτικά τα θηράματα, να τα πλύνει, να τα μαγειρέψει, και να τα σερβίρει. Τα εργαλεία της κάνουν το φαγητό τόσο νόστιμο που συχνά ο οικοδεσπότης νομίζει πως το δάσος βρίθει από νόστημα φαγητά. Διάσπαρτα, εξαπλωμένα πάντου, μέσα στο πιάτο τους. Έχει αγαπήσει τόσο πολύ αυτό το δάσος που θέλει να μείνει για πάντα εδώ. Τα εργαλεία της νόησης είναι τόσο χρήσιμα όσο και απατηλά. Σε κάθε περίπτωση, το δάσος είναι αρκετά διαφορετικό απ'αυτό που έχει στο μυαλό του ο οικοδεσπότης.

     Ο πρωτόγονος άνθρωπος, προικισμένος με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης όπως κάθε έμβιο ον, επιζητάει να κατανοήσει το περιβάλλον του. Να το ελένξει στο βαθμό που να μπορεί να αντιμετωπίσει τους κινδύνους του και να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες του. Ο καταρράκτης των αισθήσεων πλημμυρίζει τη λίμνη του με θολά νερά. Αναλογίες φωτός, συχνότητες ήχου, μόρια αέρα, και στερεά η υγρά μόρια είναι ότι δέχεται από το περιβάλλον του. Οποιαδήποτε πληροφορία προσλαμβάνει από τον εξωτερικό του κόσμο βρίσκεται σε κάποιες απ'αυτές τις μορφές. Ας υποθέσουμε ότι ένας πρωτόγονος άνθρωπος βαδίζει το βράδυ στο δάσος. Βλέπει ένα μαύρο φόντο για αρκετή ώρα όσο βαδίζει και ξαφνικά ακούει ένα συνεχόμενο θόρυβο από μακριά. Δυό λαμπερά σημεία έρχονται κατά πάνω του ενω παράλληλα μια αποπνικτική μυρωδιά τον περιλούζει. Επιστρατεύει τη νόησή του για να αντιληφθεί την πηγή του κινδύνου. Αυτό το κάνει για να την αποφύγει.

     Τα εργαλεία της νόησης είναι σχήματα τα οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να δώσει ένα νόημα στο χάος και την απροσδιοριστία των αισθητηριακών δεδομένων. Τα σχήματα αυτά συνδιάζουν σημεία από το φάσμα όλων των αισθήσεων και παράγουν μορφές. Η μορφή του άγριου θηρίου στο σκοτάδι, είναι μια σύνθεση από σημεία φωτός στο οπτικό πεδίο, συχνότητες στο ακουστικό, και διαφοροποιήσεις στο οσφρητικό. Η μορφή του λύκου παράγεται στο μυαλό του ανθρώπου με τον ίδιο τρόπο που παράγεται η μορφή του δεντρού, του ποντικού, της ακρίδας, του σκοτεινού ουρανού. Οποιοδήποτε εκδήλωση της ύπαρξης γίνεται αντιληπτή μέσω των αισθήσεων και σχηματοποιείται σε διακριτό ον μέσω της νόησης. Συχνά η νόηση ξεγελάει τον άνθρωπο και τον κάνει να νομίζει ότι οι μορφές αυτές, τα συμβατικά όντα που δημιούργησε με το μυαλό του, αποτελούν ξεχωριστές μονάδες ύπαρξης, όντα με εγγενή ουσία και ιδιότητες. Το λιοντάρι, είναι μια μορφή ζωής, ανήκει στα ζωικό βασίλειο, είναι σπονδυλωτό, είναι θηλαστικό, είναι άγριο ζώο, και είναι ο "βασιλιάς της σαβάνας". Επίσης κάποιες θρησκευτικές δοξασίες του αποδίδουν και υπερφυσικές ιδιότητες.

     Κι όλα αυτά για ένα συνοθήλευμα υπαρκτικής ύλης, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως υλοενέργεια, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως άτομα, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως μόρια, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως κύτταρα, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως κυτταρικούς ιστούς, σε κατάσταση την οποία καθορίζουμε ως ζωντανό οργανισμό. Ένα μέρος της υπαρκτικής ύλης στο χωροχρόνο καθορίζεται ως λιοντάρι. Επίσης ένα λιγότερο περίπλοκο κατάστασιακά μέρος της καθορίζεται ως λίμνη. Ένα ακόμα λιγότερο ως σωματίδιο. Ο βαθμός του καθορισμού συνήθως εξαρτάται απ'τον βαθμό περιπλοκότητας της κατάστασής της. Ο σχηματισμός της υπαρκτικής ύλης που καθορίζεται ως άνθρωπος είναι σαφώς πιο περίπλοκος απ'αυτόν που καθορίζεται ως πέτρα. Η κατάσταση δίνει τα δεδομένα μέσω των αισθήσεων και ο καθορισμός τους δίνει νόημα. 

     Η υπαρκτική ύλη είναι είναι ό,τι υπάρχει αν αφαιρέσουμε όλους τους καθορισμούς. Είναι η ύλη σε πρωτογενές επίπεδο. Η πραγματικότητα πέρα και έξω απ'όλα τα ερμηνευτικά σχήματα. Το όν με τη μοναδική του εγγενή ιδιότητα, αυτή του υπάρχειν. Το γίγνεσθαι. Η ονομασία της, "υπαρκτική ύλη", είναι κι αυτή ένας καθορισμός, μια ιδιότητα που της αποδίδει ο άνθρωπος μέσω της γλώσσας του. Αν μπορούσαμε να την εννοήσουμε με τον απλότερο δυνατό τρόπο θα λέγαμε ότι είναι ό,τι υπάρχει, όπως και να είναι αυτό, για όποιον λόγο και να υπάρχει, όποιον σκοπό και να έχει.

     Η δυτική σκέψη από τις απαρχές της επιδιώκει να εξηγήσει την ακαθοριστία του γίγνεσθαι εντάσοντάς το σε νοητικά σχήματα, φτιάχνοντας μ'αυτά τα σχήματα κάποες νοητές ιεραρχίες. Το σχήμα λιοντάρι, βρίσκεται χαμηλότερα απ'το σχήμα θηλαστικό, το οποίο βρίσκεται χαμηλότερα απ'το σχήμα ζώο, το οποίο βρίσκεται χαμηλότερα απ' το σχήμα έμβιο ον....ακαθόριστο ον. Αυτό είναι μια ιεράρχηση προς τα "πάνω". Υπάρχει και η ιεράρχηση προς τα "κάτω". Λιοντάρι, κυτταρικοί ιστοί, κύτταρα, μόρια, άτομα, κουάρκ,.....,ακαθόριστο ον . Παρατηρούμε ότι οι έννοιες "πάνω", και "κάτω" χρησιμοποιούνται συμβατικά, όπως συμβατική είναι και η έννοια του όντος είτε ως το απώτερο στάδιο της προς τα πάνω ιεράρχησης είτε της προς τα κάτω. 

     Η έννοια του όντος υπήρχε από τα πρώιμα χρόνια της σκέψης. Ωστόσο ο Αριστοτέλης ήταν αυτός που το έθεσε ως μια από τις βασικές έννοιες καθορισμού του κόσμου, μαζί με τις έννοιες της ποιότητας, της ποσότητας, του χώρου, του χρόνου, και άλλες. Στη νεώτερη εποχή ο Καντ "επαναδιατύπωσε" τις έννοιες αυτές ως a priori έννοιες. 

     Βασικό και ίσως απαραίτητο γνώρισμα της ανθρώπινης σκέψης είναι το να αποσπά μέρη από το συνεχές της πραγματικότητας. Από το συνεχές της ύλης, του χωροχρόνου, της νόησης. Ακόμα κι αυτά, η ύλη, ο χωροχρόνος, η νόηση, είναι είτε αποσμάσματα, είτε αφαιρέσεις του απόλυτου συνεχούς. Ένα συνεχές αποτελείται από σημεία, σε οποιαδήποτε κλίμακα μεγέθους κι αν το δούμε. Κάθε σημείο αποτελεί ένα σύνολο άλλων σημείων όταν κατέβουμε στην κλίμακα, και μέρος ενός συνόλου σημείων όταν ανέβουμε. Το σε ποιό σημείο, της, κλίμακας μεγέθους θα σταθούμε είναι μια σύμβαση. Η κλίμακα αποτελεί κι αυτή ένα συνεχές με σημεία. 

     Ο Καστοριάδης, τον 20ο αιώνα, διατύπωσε την συνολιστική-ταυτιστική λογική. Κάθε σημείο αποτελεί ένα ταύτο, είναι παράλληλα κι ένα σύνολο άλλων σημέιων. Τα οποιά διαχωρίστηκαν από τα υπόλοιπα στοιχεία του συνεχούς και ενώθηκαν μεταξύ τους σχηματίζοντας αυτό το σύνολο-ταύτο. Το οποίο με τη σειρά του αποτελεί κι αυτό άλλο ένα σημείο το οποίο θα ενωθεί με άλλη σχηματίζοντας ένα μεγαλύτερο σύνολο-ταύτο. Παρατηρούμε λοιπόν πως τόσο η έννοια του μέρους και του συνόλου όσο κι αυτή της ενότητας και του διαχωρισμού είναι πλασματικές. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως η αποσπασματική αντίληψη της πραγματικότητας είναι κι αυτή πλασματική. Εξυπηρετεί τις ανάγκες της ανθρώπινης νόησης. Τα όντα δεν υπάρχουν πάρα μόνο ως σύνολα-ταύτα. Ως αποσμάσματα σημείων, σε συγκεκριμένη στάθμη της κλίμακας μεγέθους και με βάση συγκεκριμένη αρχή καθορισμού, μέσα στο συνεχές του γίγνεσθαι. Η κλίμακα μεγέθους είναι ένα συνεχές. Ο καθορισμός μια θεμελειακή ιδιότητα της ανθρώπινης νόησης.

      Με βάση όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να θέσει κάποιος ένα εύλογο ερώτημα. Αφού όλα τα όντα του φυσικού κόσμου και οι έννοιες του νοητού είναι παράγωγα των αισθήσεων και της νόησης, και αφού οι αισθήσεις και η νόηση αποτελούν εκδήλωση του βιολογικού υποκειμένου, και αφού η μόνη μορφή ύπαρξης που υφίσταται πραγματικά είναι αυτή της υπαρκτικής ύλης, τότε πως μπορεί το βιολογικό υποκείμενο, να καθορίζεται με τόση ακρίβεια ως διακριτή καταστάση της υπαρκτικής ύλης; Πως γίνεται ο παράγοντας που καθορίζει τα πράγματα και τις έννοιες να είναι κι αυτός μια έννοια; Πως γίνεται ο καθοριστής του κόσμου να είναι παράλληλα και καθορισμένος; Κι αν γίνεται ποιός τον καθόρισε; Και ποίος καθόρισε αυτόν που καθόρισε τον καθορισμένο; Είναι αδύνατο να ξεφύγει κάποιος απ'αυτή την αέναη αναγωγή σε κάποιον πρότερο καθοριστή. Σε κάποια αρχή καθορισμού που αποτελεί αυθύπαρκτη και αυτοκαθοριζόμενη υπαρκτική μονάδα. Μια ουσία, κάτι το αυτοτελές κι όχι ένα απόσπασμα, όχι άλλη μια εκδήλωση του συνεχούς της υπαρκτικής ύλης. 

     

Ειρμός εν αιθρία - Μεταξύ θεωρίας και πράξης. (16/01/2022)

     "Όταν ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει". Αυτή είναι μια πρόταση θεωρητική. Μια πρόταση η οποία περιγράφει τα πράγματα η την έκβαση των πραγμάτων ανεξάρτητα από τη δράση του παρατηρητή. Ο παρατηρητής, είτε αυτός είναι ένα άτομο είτε μια ομάδα ανθρώπων αποδέχεται αυτή την πρόταση σαν μια αλήθεια η σαν μια θεώρηση χωρίς μέσα σ'αυτή να πραγματεύεται η μελλοντική του δράση. Με βάση την παραπάνω πρόταση, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει είτε ο παρατηρήτης βγει έξω με ομπρέλα, είτε χωρίς ομπρέλα, είτε δεν βγει έξω. Με βάση τη λογική, οι προτάσεις αυτού του τύπου λέγονται συχνά και θεωρητικοί λογισμοί, οι οποίοι συνθέτουν ένα θεωρητικό συλλογισμό.

     Ο θεωρητικός συλλογισμός, εκφράζει την πραγματικότητα. Θεωρεί την πραγματικότητα. Η πράξη, είτε του υποκειμένου που εκφέρει το συλλογισμό είτε αυτούν που τον αποδέχεται καλείται από ένα άλλος είδος συλλογισμού. Τον πρακτικό συλλογισμό. Ο συλλογισμός "Όταν ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει, ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, άρα πάρε μαζί σου ομπρέλα" ενημερώνει τον αποδεκτή σχετικά με την γενικη έκβαση των καιρικών φαινομένων και παράλληλα τον προτρέπει να πάρει μαζί του ομπρέλα. Τον προτρέπει να πράξει. Το ίδιο και κάθε παραλλαγή αυτού του συλλογισμού, για παράδειγμα "Όταν ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει, ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, άρα θα πάρω μαζί μου ομπρέλα". Σε αυτή την περίπτωση, το υποκείμενο που συλλογίζεται λαμβάνει υπόψην του την γενική έκβαση των καιρικών φαινομένων και βάσει αυτού καθορίζει το πως θα πράξει. 

     Ίσως η λογική είναι το αντικείμενο που διαφωτίζει περισσότερο την αλληλένδετη φύση αυτών των δύο τρόπων λογισμού. Ο πρακτικός λογισμός είναι μια επαυξημένη εκδοχή του θεωρητικού. Δεν μπορεί να υπάρξει πρακτικός συλλογισμός αν δεν περιλαμβάνει ένα μέρος θεωρητικής απόφανσης. Η φράση "πάρε ομπρέλα" για να έχει βάση πρέπει είτε να ακολουθεί κάποια απόφανση όπως "Όταν ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει" είτε να την υπονοεί. Διαφορετικά δεν είναι λογική πρόταση.

     Στο πεδίο του λέγειν η διάκριση είναι σαφής. Τι συμβαίνει όμως στο πεδίο του πράττειν. Το πράττειν, η δραστηριότητα δηλαδή, διακρίνεται σε θεωρητική και πρακτική από τα αρχαία χρόνια. Η φιλοσοφία, τα μαθηματικά και η φυσική ύπηρξαν μερικές από τις θεωρητικές δραστηριότητες στην αρχαία Ελλάδα. Η γλυπτική, ξυλουργία, και η οινοποιία μερικές από τις πρακτικές. Όλες οι δραστηριότητες συνεβάλλαν από κοινού τόσο στην συντήρηση και την ευημερία των πολιτών όσο και στην ανάπτυξη του πολιτισμού. Θεωρία και πράξη δημιούργησαν αυτό που σήμερα θαυμάζουμε και θεωρούμε υπόδειγμα πολιτισμού. Στην νεώτερη Ευρώπη, μέσα σε ένα κλίμα αναβίωσης του ελληνορωμαικού πολιτισμού, αναδύθηκε το πρότυπο του καθολικού ανθρώπου, γνωστού και ως homo universalis. Ο καθολικός άνθρωπος αντιπροσωπεύει τον θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος. Τον αναδυόμενο τύπο ανθρώπου που προσπαθεί μέσω της φιλοσοφίας, των καλών τεχνών, των επιστημών, και της τεχνικής να βγάλει την ανθρωπότητα από το τέλμα της θεοκρατίας, της απόλυτης μοναρχίας, και του πνευματικού μαρασμού. Μέσα σε ένα γενικό περιβάλλον φιλοδοξίας που δημιούργησε ο ανθρωπισμός της εποχής (ουμανισμός), οι δυνάμεις της θεωρίας και της πράξης ενώθηκαν κάτω από τον σκοπό της ανθρώπινης προόδου. Ο διαφωτισμός, η βιομηχανική επανάσταση, και ο αγώνας για τη χειραφέτηση, ήταν μερικά από τα φαινόμενα που έλαβαν χώρα τους επόμενους αιώνες και φέρουν βαθιά μέσα τους το στίγμα του ανθρωπισμού.

     Σήμερα, έχοντας μπει για τα καλά στον 21ο αιώνα τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά. Σε ένα περιβάλλον που η τεχνολογία και η επιστήμη σημειώνουν καθημερινά επιτεύγματα η ανθρώπινη ζωή έχει κι αυτή επιρεαστεί από αυτά. Αλλότε θετικά κι άλλοτε αρνητικά. Η επιστημονική γνώση έχει βοηθήσει στην καταπολέμηση των μικρόβιων και των ιών, στην εξέλιξη και την αναβάθμιση των μηχανών, στην επανάσταση της πληροφορίας, και σε άλλες πολλές επιτυχίες που έχουν κάνει τη ζώη μας πιο εύκολη και πιο ασφαλή. Ο τρόπος ζωής έχει γίνει πιο μαζικός, οι άνθρωποι ζουν συγκεντρωμένοι σε μεγαλουπόλεις, εκπαιδεύονται σε πολυπληθή σχολεία και λαμβάνουν αποφάσεις για την πολιτική μέσω μαζικών διαδικασιών. Ωστόσο, όταν ένας πολιτισμός γίνεται μαζικός ελλοχεύει ο κίνδυνος η ζωή των ανθρώπων να χάσει κάθε αυθεντικότητα που είχε παλιά και να μετατραπεί σε μια μηχανιστική διαδικασία επιβίωσης. Πηγαίνω στο σχολείο, μαθαίνω να μιλάω και να γράφω χωρίς να μαθαίνω τη γλώσσα σε βάθος, λύνω μαθηματικές εξισώσεις ακολουθώντας φόρμουλες που δεν θέλω και δεν μπορώ να τις κατανοήσω, δίνω εξετάσεις έχοντας διαβάσει ποσότητα ύλης που δεν είμαι σε θέση να αφομοιώσω, μπαίνω στο πανεπιστήμιο. Τελειώνω τις σπουδές μου, βρίσκω δουλειά σε κάτι που μου προσφέρει καλό μισθο, καταναλώνω πράγματα που δεν τα έχω ανάγκη, ψηφίζω χωρίς να έχω επαρκή γνώση των πολιτικών πραγμάτων, παντρεύομαι λόγω κοινωνικών απαιτήσεων, κάνω παιδιά χωρίς να με απασχολεί ιδιαίτερα το πως θα τα μεγαλώσω, και μετά από πολλά χρόνια διεκπεραίωσης κοινωνικών απαιτήσεων πεθαίνω. Μια ζωή γεμάτη πράξη, μα χωρίς καθόλου σκέψη, άρα μια ζωή χωρίς λελογισμένη πράξη. Ζωή ενός σκλάβου, ενός δουλοπάροικου, η ενός ρομπότ.

     Αυτός είναι ο τρόπος ζωής των περισσότερων ανθρώπων στο σύγχρονο κόσμο. Ένας τρόπος ζωής με άνεση και ασφάλεια, αλλά χωρίς σκέψη και συνειδητότητα. Ένας τρόπος ζωής χωρίς τρόπο σκέψης. Μπορεί να υπάρξει λελογισμένη πράξη, άρα και σκέψη σήμερα; Κάποιοι υποστηρίζουν πως η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας τους τελευταίους αιώνες έχει καταστήσει τη θεωρητική σκέψη αχρείαστη. Αυτοί που υποστηρίζουν αυτή τη θέση  δεν καταλαβαίνουν ούτε πως λειτουργεί η επιστήμη κάθε αυτή ούτε πως λειτουργεί μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια μια τάση απαξίωσης κάθε αξίας, ιδεολογίας, η δραστηριότητας η οποία δεν προσφέρει χρηματικό ώφελος, η κάποιο επίτευγμα που να προσφέρει χρηματικό ώφελος. Σε έναν μεταμοντέρνο κόσμο που το χρήμα είναι η μοναδική αξία που απέμεινε ζωντανή, έννοιες όπως ο Θεός, ο υπαρξισμός, και η αστροφυσική έχουν αξία μόνο μέσα στο πλαίσιο της οικονομικής εκμετάλλευσης. Ο κάθε Θεός της κάθε θρησκείας είναι χρήσιμος μόνο αν η πίστη σε αυτόν βοηθάει τους ανθρώπους να πετυχαίνουν στη ζωή τους (να κερδίζουν χρήματα). Οι περισσότεροι θρήσκοι είναι τυπολάτρες και υποκριτές που προσεγγίζουν το θείο με έναν συμφεροντολογικό τρόπο, απογυμνωμένο από κάθε πνευματικότητα. Τα φιλοσοφικά ρεύματα, όπως ο υπαρξισμός, για τον πολύ κόσμο είναι "αδιάφορα ανέκδοτα". Τα ενδιαφέροντα ανέκδοτα ίσως είναι οι αστέρες του Hollywood, οι τηλεπαρουσιάστριες, και οι πολιτικοί δημαγωγοί. Τέλος, η αστροφυσική κινδυνεύει να υποβιβαστεί σε ένα πεδίο επινόησης., χρήσιμων κατά τ'άλλα, τεχνολογικών καινοτομιών. Τα κράτη χρηματοδοτούν την επιστημονική έρευνα μόνο αν αυτή αποσκοπεί σε απτά τεχνολογικά και οικονομικά ωφέλη. Οι βαθιά φιλοσοφικές αναζητήσεις, όπως ο σκοπός του σύμπαντος, η φύση του χώρου και του χρόνου, η φύση της ύλης, η φύση των αριθμών, απασχολούν πολλοί λίγους ανθρώπους, ειδικούς και μη.

     Σε αυτό το περιβάλλον ανθίζει ο λεγόμενος πρακτικισμός. Η πεποίθηση ότι η πράξη όχι απλά μπορεί και πρέπει να αυτονομηθεί από την θεωρία αλλά ό,τι μπορεί να την καταστήσει και αχρείαστη. Οι πρακτικιστές θέλουν την επιστήμη ένα αντικείμενο αποσυνδεδεμένο από τον αρχικό του σκοπό. Ο σκοπός αυτός είναι η κατανόηση του φυσικού κόσμου, είτε προς τέρψη της φιλοσοφικής περιέργειας είτε προς εκμετάλλευσή του για την αναβάθμιση του βιωτικού επιπέδου των ανθρώπων. Η τεχνολογία επιτυγχάνει το δεύτερο. Θα ήταν απρεπές να μηδενίσουμε τα ωφέλη που η τεχνολογία προσφέρει στη ζωή μας. Εξίσου απρεπές όμως θα ήταν το να παραβλέψουμε τελείως την έμφυτη τάση που έχει ο άνθρωπος στο να προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο που τον περιβάλλει και τον εαυτό του μέσα σ'αυτόν. Οι πρακτικιστές επίσης, μέσα στον ψευδεπίγραφο επιστημονισμό που τους διακατέχει, θεωρούν πως η απάντηση μπορεί να δωθεί χωρίς να υπάρχει κάποιο ερώτημα. Όταν μιλάμε για επιστημονικές θεωρίες (απαντήσεις) είναι δεδομένο το ότι για να υπάρξουν πρέπει πρώτα να έχουν υπάρξει οι υποθέσεις (δυνητικές απαντήσεις) και τα ερωτήματα τα οποία οδήγησαν σε αυτές. Απαραίτητα στάδια της επιστημονικής μεθόδου. Η θεωρία της βαρύτητας του Νεύτωνα (απάντηση) δεν θα έιχε υπάρξει αν οι άνθρωποι δεν είχαν αναρωτηθεί για ποιό λόγο τα σώματα πέφτουν στο έδαφος αν αφεθούν στο κενό (ερώτηση). Οι πρακτικιστές λαμβάνουν ως δεδομένες της τρέχουσες επιστημονικές θεωρίες χωρίς να αναγνωρίζουν τους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτές. Και οι παραγοντές αυτοί είναι συνηθώς θεωρητικής φύσης. Περιέργεια και τάση αμφισβήτησης. Στοιχεία που οι πρακτικιστές περιφρονούν. 

     Αν η επιστήμη λειτουργούσε με τον τρόπο που την αντιλαμβάνονται οι πρακτικιστές, δεν θα υπήρχε καθόλου η επιστήμη. Αν η επιστήμη λειτουργήσει με τον τρόπο που την αντιλαμβάνονται οι πρακτικιστές, θα φτάσουμε στον 23ο αιώνα και η επικρατούσες επιστημονικές θεωρίες θα είναι οι ίδιες με της σημερινές. Οι πρακτικιστές είναι εγκλωβισμένοι στο παρόν. Το παρελθόν και το μέλλον είναι τόποι μη προσπελάσιμοι γι'αυτούς, διανοητικά μιλώντας πάντα. Τα προβλήματα που καλείται να λύσει η ανθρωπότητα στο μέλλον απαιτούν τη συνεισφορά επιστημόνων, τεχνολόγων φιλοσόφων, κοινωνιολόγων, οικονομολόγων, πολιτικών και επιχειρηματιών. Η συνεργασία όλων αυτών των ετερόκλητων ανθρώπων απαιτεί τόσο τη θεωρητική κατεύθυνση (που είμαστε, που θέλουμε να πάμε) όσο και την πρακτική (πως θα πάμε εκεί). Αν οι πρακτικιστές κατευθύνουν το εγχείρημα πολύ απλά δε θα γίνει τίποτα. Οι ειδικοί θα απομονωθούν στο στενό εύρος του αντικειμένου τους, και οι διαθεματικοί στόχοι θα κριθούν ως "υπερβολικά θεωρητικοί" διότι θα θέτουν λύσεις σε προβλήματα που επιδέχονται αφαιρετική και συνθετική σκέψη όπως το κλίμα και οι πόροι του πλανήτη, τα πυρηνικά όπλα και ο κίνδυνος καταστροφών, η υπερκατανάλωση και οι επιπτώσεις της στην κοινωνία, η δημοκρατία και το μέλλον της, η τεχνητή νοημοσύνη και η επίδρασή της στην ανθρωπότητα, οι θρησκείες και ο ρόλος τους στον 21ο αιώνα, ο καπιταλισμός και η επίδρασή του στην ψυχική υγεία των εργαζομένων, και άλλα.

     Ο πρακτικισμός δεν είναι μια συνέπεια της προόδου. Είναι το σύμπτωμα ενός πολιτισμου που χάνει τη δημιουργικότητά του και την πίστη του για το μέλλον. Υπήρχε ανέκαθεν αλλά γιγαντώθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα. Η αποδομητικότητα του μεταμοντερνισμού που αποκαθήλώσε κάθε αξία και άρα κάθε τι που κάνει τους ανθρώπους να υπερβαίνουν το επίπεδο της στιγμής, ήταν μία από τις βασικές αιτίες για την απόστροφή των ανθρώπων στην σκέψη, την αναζήτηση, την αμφισβίτηση, το όραμα, το όνειρο. Αφού όλα αυτά δεν έχουν νόημα και είναι αδίεξοδα, το μόνο που εξακολουθεί να έχει νόημα και σημασία για τους πολλούς ανθρώπους είναι η υλική ευχαρίστηση. Η ευχαρίστηση αρχίζει και εδραιώνεται ως η μόνη αξία για την οποία οι άνθρωποι αξίζει να αγωνιστούν στη ζωή τους. Σε έναν υλιστικό κόσμο η ευχαρίστηση επιτυγχάνεται μέσω της κατανάλωσης. Οι άνθρωποι γλυκαίνονται από την κατανάλωση και αρχίζουν να θεοποιούν το χρήμα. Το οποίο με τη σειρά του από ένα μέσο βιοπορισμού μετατρέπεται σε ένα μέσο για να εξαγοράσεις την ευτυχία. Σε έναν κόσμο που το χρήμα έχει γίνει η μόνη αξία ακόμα και η κατανάλωση σταδιακά θα αρχίσει να θεωρείται άχρηστη αν δεν παράγει νέο χρήμα. Το οποίο με τη σειρά του θα πρέπει να παράγει νέο χρήμα. Οι πρακτικιστές εν τέλει θα καταλήξουν να ασκούν πρακτική χωρίς κάνένα σκοπό και αποτέλεσμα πλην της συσσώρευσης χρήματος. Σε ένα σουρεάλ στάδιο πρακτικισμού, το χρημά θα αποκαθηλωθεί κι αυτό σαν αχρείαστη αξία και οι πρακτικιστές θα καταλήξουν να παράγουν τίποτα, με σκοπό το τίποτα, κάνοντας τίποτα, και παίρνοντας τίποτα.

     Εν κατακλείδι, η πρόταση του αρχικού παραδείγματος που έδωσα με τον καιρό, τη βροχή και την ομπρέλα θα ήταν απορριπτέα για έναν ακραίο πρακτικιστή. Το "Όταν ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα, υπάρχει το ενδεχόμενο να βρέξει" είναι μια αχρείαστη θεωριτικολογία. Τι μας ενδιαφέρει εμάς τι συμβαίνει πολλά χιλιόμετρα πάνω απ'τα κεφάλια μας. Σημασία έχει το "πάρε ομπρέλα".

Ειρμός εν αιθρία - Ακροβατώντας μεταξύ πραγματικότητας και ιδεολογίας... (29/10/2021)

      "Η πραγματικότητα είναι το πεδίο επαλήθευσης των ιδεών. Κάθε θεωρία που προσπαθεί να εξηγήσει τον κόσμο υποβάλλεται στη βάσανο της πραγματολογικής επαλήθευσης. Τα δεδομένα που απορρέουν από τον πραγματικό κόσμο καθώς και τα γεγονότα κάθε αυτά αποτελούν το αδιάψευστο τεκμήριο της αλήθειας. Διότι η αλήθεια είναι αντικειμενική, αυθύπαρκτη, και εύκολα κατανοητή. Ας αφήσουμε λοιπόν τους σκαπανείς της αλήθειας να μας βγάλουν από τα σκοτάδια της πλάνης οδήγοντας μας στο φως ολόκληρης της ύπαρξης."

     Η παραπάνω θέση θα μπορούσε να υπάρχει τόσο σε ένα δοκίμιο επιστημονισμού όσο και σε ένα φυλλάδιο παραθρησκευτικής οργάνωσης. Το περιεχόμενο αυτής της θέσης διαφοροποιείται με βάση το ποιός την εκφέρει. Οι "σκαπανείς της αλήθειας" στον θρησκευτικό λόγο είναι όλοι όσοι κατέχουν και διαδίδουν την υπερφυσική αλήθεια κάποιου θρησκευτικού συστήματος. Αν το θρησκευτικό σύστημα είναι το χριστιανικό τότε αυτοί είναι οι μαθητές του Χριστού, οι επονομαζόμενοι πατέρες της εκκλησίες και όλοι οι παλαιοί και σύγχρονοι ιεραπόστολοι. Στον επιστημονικό λόγο, είναι οι θεμελιωτές των νεώτερων φυσικών επιστημών, οι καθηγητές στα πανεπιστήμια, οι εργαζόμενοι στα ερευνητικά κέντρα, και όλοι όσοι επικοινωνούν την επιστημονική γνώση στο πλατύ κοινό. Η εξ'αποκαλύψεως αλήθεια διαφέρει ποιοτικά από την αλήθεια της επιστημονικής μεθόδου, ωστόσο το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαχέεται και διαμορφώνει συνειδήσεις είναι κοινό.

     Η θέση που αναφέραμε στην αρχή του κειμένου έχει ασαφές περιεχόμενο. Η περιβόητη αλήθεια μπορεί να είναι είτε αυτή της επιστήμης, είτε αυτή της θρησκείας, είτε και οι δύο, είτε κάποια άλλη. Το πλαίσιο όμως το οποίο περικλείει το περιεχόμενο έχει κάποια σαφή χαρακτηριστικά. Επομένως, αδυνατούμε να προσδιορίσουμε υλικά αυτή τη θέση όμως μπορούμε εύκολα να την προσδιορίσουμε ειδολογικά. Αν το υλικό της είναι η εμπιστοσύνη στην επιστημονική πρόοδο, η πίστη στον τρισυπόστατο Θεό, η κάτι άλλο, αυτό δε μας εμποδίζει στο να προσδιορίσουμε το είδος της. Το είδος της λοιπόν έχει έντονο το στοιχείο της ιδεολογίας.

     Μα πως είναι δυνατόν να είναι ιδεολογική μια θέση που εκκινεί από την προκείμενη "Η πραγματικότητα είναι το πεδίο επαλήθευσης των ιδεών."; Ας εξετάσουμε πιο αναλυτικά αυτή την προτάση. Τι είναι η πραγματικότητα; Πολύ γενικά, θα μπορούσαμε να απαντήσουμε ότι η πραγματικότητα είναι το "είναι" σαν μια ολότητα. Όλα όσα "είναι", είτε έχουν υλική υπόσταση είτε όχι συνθέτουν αυτό το όλον που ονομάζουμε "πραγματικότητα". Ωστόσο, αν δεχτούμε τον παραπάνω ορισμό τότε συμπεραίνουμε ότι πραγματικότητα είναι όλα όσα είναι, και πραγματικότητα δεν είναι όλα όσα δεν είναι. Επομένως η πραγματικότητα είναι σύμφυτη με το "είναι". Το "μη είναι" αδυνατούμε να το συλλάβουμε διότι αν το κάναμε θα γινόταν κι αυτό μέρος του "είναι". 

     Το "είναι" δεν είναι πάντοτε συνυφασμένο με ότι μπορούμε να συλλάβουμε, αλλά ότι μπορούμε να συλλάβουμε αυτομάτως είναι η γίνεται μέρος του "είναι". Μια ιδέα η ένα συναίσθημα είναι μια αφαιρετική απεικόνιση του "είναι" της βιολογίας του εγκεφάλου μας. Η αφαιρετική αυτή απεικόνιση έχει ως βάση κάποιους επιστημονικούς ορισμούς, οι οποίοι περιγράφουν συμβατικές οντότητες όπως οι συνάψεις, τα κύτταρα, τα μόρια, τα άτομα, και τα κουάρκ. Οι ορισμοί αυτοί έχουν ως βάση τη γλώσσα. Η γλώσσα αναπτύσεται οργανικά κατά την εξέλιξη της κοινωνίας. Εμείς έχουμε μάθει από νεαρή ηλικία την γλώσσα της κοινωνίας στην οποία γαλουχηθήκαμε, και σκεφτόμαστε με αυτήν. Η κοινώς αποδεκτή γλώσσα είναι μια άτυπη σύμβαση μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Η κοινωνία δημιουργεί συμβάσεις. Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως η ίδια η αντίληψή μας για το "είναι", εμάς και τον κόσμο που μας περιβάλλει, βασίζεται στην αποδοχή και την υιοθέτηση κάποιων κοινωνικών συμβάσεων. Κατα μία έννοια, το "είναι" όπως το αντιλαμβανόμαστε είναι προιόν μιας κοινωνικής σύμβασης. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η ίδια η πραγματικότητα είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα.

     Αυτά συμβαίνουν όταν προσπαθούμε να σημασιολογήσουμε λέξεις έξω από το πλαίσιο στο οποίο αναφέρονται. Και η λέξη "πραγματικότητα" είναι τόσο γενική και αφηρημένη που κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Η σημασιολόγησή της θα ήταν ίσως πιο εύκολη αν η λέξη εκφραζόταν μέσα σε ένα σαφές πλαίσιο, για παράδειγμα "η πολιτική πραγματικότητα της Γαλλίας", η "η πραγματικότητα των υποατομικών σωματιδίων". Σε αυτή την περίπτωση θα είχαμε ένα απόλυτο σημείο αναφοράς. Αντ'αυτού η "πραγματικότητα" όπως αυτή αναφέρεται στην πρόταση που εξετάζουμε είναι μια έννοια αίολη και ασαφής. Επειδή όμως ο ανθρώπινους νους δεν αποδέχεται εύκολα τις ασάφειες, όπου δεν ευδοκιμεί η λογική τα ηνία παίρνει η διαίσθηση. 

     Αυτό συχνά το γνωρίζουν όσοι διατυπώνουν αυτά τα λογύδρια. Τόσο ο θρησκευτικός λόγος όσο και ο επιστημόνικος προσλαμβάνονται διαισθητικά από τον αποδέκτη. Μάλιστα, έχουν την ικανότητα να προγραμματίσουν το μυαλό κάποιου με σκοπό να τον κάνουν αποδέκτη. Ο πολιτικός λόγος επίσης έχει αυτή την ικανότητα σε υπέρμετρο βαθμό. Οι εκάστοτε φορείς της αλήθειας, η θρησκεία, η επιστήμη, η πολιτική, έχουν την τάση να διαμορφώνουν τις ιδέες ενός ατόμου. Αυτη η διαμόρφωση συμβαίνει σταδιακά, και κάθε στάδιο πατάει πάνω στο προηγούμενο. Το άτομο αντιλαμβάνεται αυτόν το σχηματισμό ιδεών μεσ'το κεφάλι του σαν μια πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Σαν κάτι το αυτονόητο, φυσιολογικό και πηγαίο.

     Ο χριστιανός θεωρεί την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής από τον τριαδικό Θεό σαν κάτι το πραγματικό. Αυτό συμβαίνει διότι από πολύ νεαρή ηλικία έχει εκτεθεί σε ερεθίσματα προερχόμενα από τον αυτοαποκαλούμενο φορέα της αλήθειας που ονομάζεται οργανωμένη θρησκεία. Δεν πιστεύει στην ύπαρξη του Θεου. Την αποδέχεται ως βασικό στοιχείο της πραγματικότητας. Τους τελευταίους αιώνες, οι δυτικές κοινωνίες έχουν αποκαθηλώσει τη θρησκεία. Στο βάθρο της αυταπόδεικτης αλήθειας έχουν ανεβάσει την επιστημονική γνώση. Τα παιδιά στο σχολείο διδάσκονται μαθηματικά και φυσικές επιστήμες, προσλαμβάνοντας μεθοδικά την τρέχουσα επιστημονική πραγματικότητα ως την ίδια την πραγματικότητα. Μια νέα γενιά φονταμεταλιστών του "πραγματισμού" αναθρέφεται. Αυτοί οι εκκολαπτόμενοι σταυροφόροι του ορθολογισμού έχουν την τάση να αποδίδουν μεταφυσική υπόσταση σε απλές συμβάσεις όπως οι αριθμοί, τα σωματίδια, και η επιστημονική μέθοδος. Η επιστημονική μέθοδος κάθε αυτή είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο κατανόησης του φυσικού κόσμου, δεν παύει όμως να είναι συμβατικό. Κι όπως κάθε τι το συμβατικό πηγάζει από μια ιδέα, διαφορετικά δεν θα ήταν συμβατικό. Οι αυτοαποκαλούμενοι πραγματιστές λοιπόν, είναι ιδεολόγοι κι ας μην το γνωρίζουν.

     Ο Θεός-δημιουργός, η επιστημονική μέθοδος και η δημοκρατία, είναι τρείς ιδέες οι οποίες έχουν επηρεάσει σημαντικά την δυτική ιστορία. Το γεγονός ότι αυτές οι τρείς ιδέες έχουν μεταξύ τους διαφορετικό περιεχόμενο και διαφορετική ουσία δεν αναιρεί το ότι και οι τρείς είναι κοινές ως προς μια βασική τους ιδιότητα. Και οι τρείς είναι πρωτίστως ιδέες. Οι περρισότεροι βέβαια αποδέχονται ως ιδέα μόνο τη δημοκρατία. Ο μεν προσωπικός Θεός του κάθενος αποτελεί για αυτόν ένα αναπόσπαστο και βασικό στοιχείο της πραγματικότητας, το υπέρτατο ον. Η δε επιστημή τη σήμερον ημέρα είναι ο επίσημος φορέας πραγματολογικής επαλήθευσης των πάντων. Όταν κάτι κριθεί αντιεπιστημονικό η ακόμα και "μη επιστημονικό" αυτομάτως υποβαθμίζεται στα μάτια της κοινής γνώμης και εξοστρακίζεται. Η επιστημονική γνώση είναι μια ιδεολογία. Στα μάτια μας η ιδεολογία αυτή φαίνεται πιο αξιόπιστη από τις άλλες διότι έχει ως βάση πιο ισχυρά αξιώματα. Η επιστημονική μέθοδος μας βοηθάει να αποκτήσουμε γνώση για τον φυσικό κόσμο αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα αξίωμα στο διανοητικό οικοδόμημα της γνώσης που ονομάζουμε επιστήμη. Στη θέση του θα μπορούσε να βρίσκεται κάποιο άλλο, ίσως λιγότερο εποικοδομητικό.

     Πίσω από κάθε τι που έχουμε στο μυαλό μας βρίσκονται ένα η περισσότερα αξιώματα. Τα αξιώματα είναι μεταξύ άλλων ιδέες, νοητικές συλλήψεις του υποκειμένου κι όχι στοιχεία της αντικειμενικής πραγματικότητας. Συνεπώς το κάθε τι βασίζεται πάνω στις ιδέες του υποκειμένου, τίποτα δεν είναι αυθύπαρκτο, τίποτα δεν υπάρχει στο μυαλό του υποκειμένου ανεξάρτητα από τις ιδέες με τις οποίες το προσεγγίζει. Αντικείμενα που φαινομενικά είναι ιδεολογικά ουδέτερα, όπως για παράδειγμα ένα τραπέζι, δεν υπάρχουν πραγματικά με τη μορφή που τα αντιλαμβανόμαστε. 

     Ένα ξύλινο τραπέζι δεν είναι τίποτα περισσότερο από κομμένα και επεξεργασμένα ξύλα, τετμημένα σε πλάκες οι οποίες ενώνονται μεταξύ τους με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Ο συγκεκριμένος αυτός τρόπος βασίζεται στην ιδέα κάποιου γεωμετρικού σχήματος, φερειπείν τετραγώνου, παραλληλογράμου η κύκλου. Ένα τραπέζι μπορεί να κατασκευαστεί με διάφορους τρόπους, με διαφορετικά σχήματα, υλικά, και λεπτομέρειες. Κάθε τεχνίτης πριν σχεδιάσει ένα τραπέζι ανακαλεί την ιδέα του τραπεζιού, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί στο μυαλό του μέσα από τις παραστάσεις που περιέχουν τραπέζια. Ένας απλός άνθρωπος μόλις βλέπει ένα τραπέζι σχηματίζει μια καινούρια εντύπωση η οποία εμπλουτίζει τις παραστάσεις του και συχνά επαναδιαμορφώνει την ιδέα "τραπέζι". 

     Η ιδέα "τραπέζι" δεν επηρεάζεται μόνο από την εμπειρία μας αλλά και από την λέξη-έννοια "τραπέζι" την οποία αποδεχόμαστε σαν στοιχείο της γλώσσας που μιλάμε. Κάθε στοιχείο της γλώσσας μας έχει τη δική του σημασία η οποία διαμορφώθηκε μέσα από την εμπειρία της κοινωνίας μας. Αποδεχόμενοι τον εαυτό μας ως μέλος του κοινωνικού συνόλου δεν αποδεχόμαστε μόνο την γλώσσα την οποία μιλάμε αλλά και τις κοινώς παραδεκτές έννοιες των αντικειμένων, οι οποίες διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό τις ιδέες μας γι'αυτά. Έτσι, ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει δει ποτέ στη ζωή του κάποιο τραπέζι, έχει σχηματισμένη την ιδέα του τραπεζιού στο μυαλό του, μέσα από τις περιγραφές άλλων ανθρώπων.

     Οι ιδέες παίζουν νευραλγικό ρόλο τόσο στην πρόσληψη όσο και στην διαμόρφωση της πραγματικότητάς μας. Οι περισσότερες ιδέες δεν είναι εμφυτές. Αρχίζουν να σχηματίζονται στο μυαλό του ατόμου από την ηλικία που αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον κόσμο όχι μόνο αισθητά αλλά και νοητικά. Με την πάροδο του χρόνου οι ιδέες αλλάζουν μορφή, συσχετίζονται με διαφορετικό τρόπο, ενισχύονται η εκφυλίζονται. Η εμπειρία μας επηρεάζει τις ιδέες μας όσο και οι ιδέες μας επηρεάζουν αυτήν.

     Ας σκεφτούμε για λίγο πως θα βλέπαμε τον κόσμο αν το μυαλό μας αδυνατούσε να σχηματίσει ιδέες. Όλα τα πράγματα και οι άνθρωποι που μέχρι τώρα γνωρίζαμε θα έχαναν το νόημά τους. Το τραπέζι δεν θα ήταν πια ένα διακριτό αντικείμενο στο χώρο. Η πρόσληψη του χώρου δεν θα αποτελούνταν από αντικείμενα αλλά από χρωματικές και σχηματικές διαφοροποιήσεις. Τα χρώματα και τα σχήματα δεν θα υπήρχαν σαν ιδέες στο μυαλό μας επομένως θα τα αντιλαμβανόμασταν μόνο σαν διαφορετικές αναλογίες φωτός στο οπτικό μας πεδίο. Δεν θα μπορούσαμε ούτε να συνειδητοποιήσουμε το οπτικό μας πεδίο διότι δεν θα υπήρχε η ιδέα του οπτικού πεδίου στο μυαλό μας. Η ιδέα του εαυτού μας ως ένα υποκείμενο με συνείδηση του εαυτού του και βούληση θα υπήρχε; Σαφώς και όχι. Στην αντιληψή μας θα υπήρχε μόνο η πραγματικότητα. 

     Όταν οι άνθρωποι αναφερόμαστε στην "πραγματικότητα" σίγουρα δεν εννοούμε κάτι τέτοιο. Δεν είναι αυτή η πραγματικότητά για εμάς. Τι είναι τελικά αυτό που διαφοροποιεί την πραγματικότητά μας από την ιδεολογία; Ρητορικό το ερώτημα.

Ειρμός εν αιθρία - Από τα άδυτα της αναγκαιότητας... (9/10/2021)

      Εκμηδενισμένος ο άνθρωπος ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, κάθεται με σκυμμένο το κεφάλι και το βλέμμα του είναι καρφωμένο στο πάτωμα. Το πρόσωπο του είναι ωχρό, η όψη του καχεκτική και οι κινήσεις του εκπέμπουν έναν αέρα απάθειας την οποία διαδέχεται η νευρικότητα. Κάθε φορά που φέρνει στο νου του ευχάριστες εικόνες από το παρελθόν ο ειρμός του καταληγεί πάντα στην πικρή ανάμνηση της ματαίωσης. Το δικαίωμα στο όνειρο δεν προσφέρεται χωρίς αντάλλαγμα, και το αντάλλαγμα είναι πάντοτε ένα απότομο ξύπνημα σε μια κατάσταση τρόμου και απελπισίας, συναισθήματα γνώριμα για όποιον διαμένει έγκλειστος στα άδυτα της αναγκαιότητας.

     Η ζωή στο λαβύρινθο είναι κάτι περισσότερο από αποπνικτική, η καλύτερα είναι αποπνικτική με την ευρεία έννοια της λέξης. Το ψηλά πέτρινα τείχη ορθώνονται πάνω από τα κεφάλια των έγκλειστων, σαν να ήθελαν να ανακόψουν κάθε απόπειρα ανόρθωσης του ηθικού τους αναστήματος. Όταν κάποιος άνθρωπος καταφέρνει να δει πάνω απ'αυτά τα τείχη ένας φρουρός κατευθύνεται προς το κελί και του κάνει συστάσεις σχετικά με την επικινδυνότητα του να κοιτάς την αντηλιά με γυμνά μάτια. Όταν ο άνθρωπος δεν συμμορφώνεται στους κανόνες ο φρουρός εξαγριωμένος εισβάλλει στο κελί και του κάνει μια ένεση ραστώνης. Η ραστώνη είναι το κατασταλτικό φάρμακο το οποίο απαλλάσει το άτομο από τη συνείδηση της ύπαρξής του, επαναφέροντας το στην αγνή του ζωική κατάσταση. Το άγριο ξύπνημα για τον ονειροπόλο, η λοβοτομή για τον σκεπτικό, κι ένας ευχάριστος φίλος για τον μαλθακό. 

     Ο μαλθακός είναι ο τύπος ανθρώπου που ευημερεί και ευδοκιμεί σε αυτό το περιβάλλον. Παιδαριώδης, δραστήριος σωματικά και οκνηρός νοητικά, είναι ζωντανή ύβρις προς το ανθρώπινο πνεύμα. Η έλλειψη κρίσης, η ανοησία, και ο πιθηκισμός καθιστούν τη συναναστροφή με το μαλθακό άτομο πνευματικά αποπνικτική. Οι μαλθακοί τα βρίσκουν πάντα μεταξύ τους, ο χώρος στον οποίο συναναστρέφονται αποκτά μια ανάλαφρη ατμόσφαιρα, όπως μια βραδινή δεξίωση στα σαλόνια των αριστοκρατών. Ο μαλθακός είναι ανάλαφρος αλλά και αποπνικτικός, ο λαβύρινθος όμως είναι μόνο το δεύτερο.

     Μακριά από τις εστίες της μαλθακότητας, στα κρύα σοκάκια της αναγκαιότητας οι άνθρωποι παλεύουν για να ζήσουν. Ο μηχανισμός επιτήρησης παρέχει στους έγκλειστους τα απαραίτητα για να διατηρηθούν στο όριο της επιβίωσης με αντάλλαγμα την πλήρη αξιοποίηση της σωματικής και πνευματικής τους δύναμης. Ο ονειροπόλος όλη τη μέρα οραματίζεται έναν λαβύρινθο συνεχώς αναπτυσσόμενο, συμπαγή και ισχυρό, με προοπτική επέκτασης. Ο σκεπτικός συλλογίζεται το ευγενές αυτό όραμα και μηχανεύεται τρόπους για να υλοποιηθεί. Ο λαβύρινθος είναι το Α και το Ω, ένα ανδυόμενο σύμπαν προορισμένο και κατακτήσει ολόκληρο το χωροχρόνο, ένα σύστημα σύμφυτο με την ανθρώπινη εμπειρία. Όλες οι δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου, όπως και ο ίδιος ο άνθρωπος, έχουν ως απώτερο σκοπό τη γιγάντωση του λαβυρίνθου. 

     Συχνά, ο ονειροπόλος και ο σκεπτικός έχουν την τάση να εκφέρουν τη λέξη "γιατί". Η επικινδυνότητα αυτής της λέξης σχετίζεται με το ποιός την λέει. Αν ο μαλθακός ρωτήσει γιατί, ο φρουρός με άνεση μπορεί να του απαντήσει χίλια δυό πράγματαν, πάντοτε πειστικά για την αντίληψη του μαλθακού. Στην ερώτηση "γιατί πρέπει να καθαρίζω το κελί μου με τη γλώσσα:" η πιθανή απάντηση που μπορεί να του δοθεί ποικίλει από το "διότι το σάλιο σου προσδίδει μια άλλη αξία στο οικοδόμημά μας" μέχρι το "διότι δυό ημέρες εργασίας ισοδυναμούν με δύο ενέσεις ραστώνης". Ο μαλθακός ποτέ δεν αναζητά κάποια λογική εξήγηση σε οτιδήποτε κάνει από την ημέρα που γεννήθηκε. Αρκείται αποκλειστικά στο να λαμβάνει εξωτερική επιβεβαίωση και να διασφαλίζει ότι η σχέση του με τη ραστώνη θα μακροημερεύσει.

      Η ραστώνη χρησιμοποιείται τόσο σαν έπαθλο όσο και σαν κατασταλτικό. Έπαθλο για τον μαλθακό, κατασταλτικό για τον ονειροπόλο και τον σκεπτικό. Αν η ραστώνη είναι η δύναμη του καλού μέσα στο λαβύρινθο, οι ακτίνες του ηλίου είναι αυτή του κακού. Αυτή η διεισδυτική φύση του ηλιακού φωτός που διαπερνά μέσα από τις χαραμάδες των στενών παραθύρων και αντανακλάται πάνω στους τοίχους σηματοδοτεί την ύπαρξη ενός άλλου κόσμου, έξω από τα αποπνικτικά δεσμά της αναγκαιότητας.

     Η αναγκαιότητα είναι κοινή πεποίθηση σε όλους τους ανθρώπους του λαβυρίνθου. Ο νόμος της αναγκαιότητας δημιουργήθηκε από τους αφέντες και προπαγανδίστηκε από το μηχανισμό επιτήρησης κάνοντας τους δεσμώτες να τον δεχτούν σαν έναν φυσικό νόμο, εφάμιλλο με αυτούς του Νεύτωνα και του Einstein. Η αναγκαιότητα είναι η απάντηση στο γιατί πίσω από κάθε ενέργεια αλλά και στην υπάρξη του ίδιου του λαβυρίνθου. Η αναγκαιότητα της ύπαρξης αυτού του συστήματος είναι μια βασική αρχή, ένα αξίωμα, το σημείο εκκίνησης κάθε σκέψης εντός αυτού. Η αναγκαιότητα αυτή υπερβαίνει τον αυτοσκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης και αναγάγεται σε πρωταρχική του προυπόθεση. Δεν νοείται ανθρώπινη δραστηριότητα εκτός του λαβυρίνθου. Δεν νοείται άνθρωπος εκτός του λαβυρίνθου. Η υπάρξη του λαβυρίνθου είναι συνυφασμένη με αυτή του ανθρώπου και αντίστροφα, συνεπώς αυτές οι δύο οντότητες έχουν κοινό σώμα, κοινή προοπτική, κοινό πεπρωμένο, και είναι εκτεθιμένες στις ίδιες υπαρξιακές απειλές.

     Ένας ονειροπόλος μια μέρα σκέφτηκε πως θα μπορούσε να καταστραφεί ο λαβύρινθος χώρις να καταστραφεί μαζί του και ο άνθρωπος. Ο σκεπτικός του κελιού έσπευσε να του υπενθυμίσει πως κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό σύμφωνα με τους νόμους της επιστήμης. Ο φρουρός της πτέρυγας τους άρπαξε και τους δύο και αφού τους πότισε ενέσιμη ραστώνη τους μετέφερε σε ένα κελί με μαλθακούς. Ο νόμος της αναγκαιότητας επιτάσει τη συμόρφωση των δύο αυτών παράσιτων και την επανένταξη τους στην κοινωνία.

     Ένα κελί άδειασε, ένα άλλο γέμισε. Τον τελευταίο καιρό οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί στα κελιά των μαλθακών. Η ραστώνη ρέει άφθονη. Οι ακτίνες του ηλίου εισβάλλουν κάθε πρωί στα έρημα σημεία του οικοδομήματος, η μόνη ζωντανή απόδειξη ότι κάποτε υπήρχε διέξοδος από αυτόν τον κόσμο. Η ζωή συνεχίζεται κανονικά. Μέχρι να την καταπιεί κι αυτήν η αναγκαιότητα.

     Ο άνθρωπος έχασε. Η αναγκαιότητα νίκησε. Ο λαβύρινθος;

Ειρμός εν αιθρία - Ο αόρατος εχθρός και η αβάσταχτη ελαφρότητα της κανονικότητας (25/8/2021)

    Πέρασαν 18 μήνες από την ημέρα που ήχησαν εκκωφαντικά οι σειρήνες του πολέμου. Σύσσωμοι οι πολίτες αυτής της χώρας ,κατόπιν προτροπής από τους ειδικούς αποσύρθηκαν στα καταφύγια. Τον έλεγχο της δημόσιας ζωής ανέλαβαν δημοσιογράφοι ,στα χαρακώματα της ενημέρωσης, και το ιατρικό προσωπικό σε όλα τα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας μας. Ο ανώτατος ηγέτης της εγχώριας πολιτικής εξουσίας ,ωσάν να ήταν κυβερνήτης ιστιοφόρου πλοίου σε θαλασσοταραχή, περιέλαβε τους συντρόφους η καλύτερα τους "συμπολιτες του" με πατρική στοργή, φρόνηση και βούληση να τους καθοδηγήσει. Ο αντίζηλος του θρόνου ,γνωστός και ως το "γελαστό παιδί", συνέβαλλε κι αυτός τα μέγιστα στην αντιμετώπιση της διοικητικής αυθαιρεσίας εις βάρος του μαχόμενου λαού στα πλαίσια αυτού του πολέμου. Η ζωή συνεχίστηκε κανονικά ,οι πολίτες αυτής της χώρας διατήρησαν όλες τις προπολεμικές τους αρετές και τις εισήγαγαν με αριστοτεχνικό τρόπο στο γίγνεσθαι αυτής της νέας αιματοβαμμένης πραγματικότητας. Η διαμάχη μεταξύ αυτών που είναι υπέρ των εμβολιαστικών όπλων και αυτών που τα αποτάσονται επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το στρατιωτικό δυναμικό πέρασε αλώβητο ηθικά από την κρίση της χαμένης κανονικότητας που ξέσπασε τον περσινό Φλεβάρη.

     

     Χάθηκε λοιπόν η κανονικότητα στο όνομα ενός πολέμου με έναν αόρατο εχθρό, Οι δυτικές κοινωνίες και οι ηνίτορες αυτών ξεπέρασαν το στάδιο της υπερφυσικά μανιχαιστικής αντίληψης του κόσμου, το οποίο χαρακτήριζε την φυσιογνωμία τους για ένα διάστημα αιώνων. Ο αναγεννησιακός Ουμανισμός και ο Διαφωτισμός μπορεί να μετέβαλαν σημαντικά το τοπίο των θεωρητικών και καλλιτεχνικών ιδεών, όπως επίσης και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες οργανώνονται πολιτικά και οικονομικά, άφησαν όμως ανέγγιχτες κάποιες σταθερές μεταξύ άλλων και αυτή η οποία θέλει το ατομικό η το συλλογικό υποκείμενο να βρίσκεται αιωνίως αντιμέτωπο με κάποιον συγκεκριμένο και μοναδικό εξωτερικό εχθρό. Η γραμμική αντίληψη της ιστορίας ,απότοκο της χριστιανικής κοσμοθέασης, έμεινε κι αυτή ανέγγιχτη στο πέρασμα του νεωτερικού ολετήρα και σε συνδυασμό με τον δυιστικό μανιχαισμό αποτέλεσαν τη μαγιά για νέες ιδεολογικές ζυμώσεις με παράγωγα μαζικής κατανάλωσης από τις κοινωνίες τους τελευταίους τρείς αιώνες. Η ρητορική η οποία σχηματοποιεί το κακό, το προσωποποιεί και το απολυτοποιεί αποτελεί στοιχείο πολιτισμικής κληρονομιάς για όσους ακολουθούν το άρμα της Δύσης. Μάλιστα, η μαρξιστική θεολογία κάνει όλα τα παραπάνω και επιπλέον καταστηλιτεύει τις ανταγωνιστικές σχολές θεολογικής σκέψης ως εργαλεία χειραγώγησης των λαών χωρίς κανέναν άλλο λόγο ύπαρξης.

 

     Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση πολεμική προς τον δυτικό τρόπο σκέψης και τις δυτικές κοινωνίες γενικότερα. Αποτελούν μια στιγμιαία ενδοσκόπηση ενός δυτικού και δυτικώς σκεπτόμενου ανθρώπου. Μια ουσιαστική ενδοσκόπηση βοηθάει όχι μόνο στην κατανόηση των παραγόντων που ώθησαν το υποκείμενο στη τρέχουσα ψυχική του κατάσταση αλλά και στην κατανόηση των ενδογενών παραγόντων που επιδρούν και διαμορφώνουν το υποκείμενο στο παρόν. Το δυτικής προελεύσης τεχνοκρατικό πνεύμα που τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει επικρατήσει ως πρότυπο στη σφαίρα της πολιτικής παγκοσμίως δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια φυσική συνέπεια ,μια νομοτέλεια, των πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στην Ευρώπη από τον 14ο αιώνα. Η κυριαρχία του τραπεζικού και του τεχνολογικού συμπλέγματος πάνω στην οικονομία και την πολιτική είναι κάτι αντίστοιχο με την ισχυροποίηση της απόλυτης μοναρχίας και της εξουσίας του κλήρου πάνω στη δημόσια ζωή των ανθρώπων του 16ου αιώνα. Η σημασία αυτού του φαινομένου είναι διττή, από τη μια αποδεικνύει την ωρίμανση μιας συγκεκριμένης προσέγγισης πάνω στα πολιτικά πράγματα και από την άλλη εκδηλώνει τον φόβο των ανθρώπων που την προασπίζονται σχετικά με το κάτα πόσο αυτή και αυτοί έχουν τις προδιαγραφές να επηρεάσουν τα πράγματα με τέτοιο τρόπο ώστε να μην κλονιστεί το οικοδόμημά τους. Η απάλλαξη τους από κάθε εναλλακτική λύση με δυναμική επικράτησης είναι ευχή και κατάρα ταυτόχρονα. Και επειδή οι δαίμονες αυτού του συστήματος είναι σκοτεινοί και σιωπηλοί δεν μπορεί παρά ο εχθρός που πλάθεται ,τόσο στη συνείδηση των υποστηρικτών του όσο και σε αυτή των απλών του ακόλουθων, να είναι αόρατος.

     "Αόρατος εχθρός" είναι μια έννοια με ευρύ βάθος και πλάτος συνεπώς προσφέρεται για μαζική και ελεύθερη κατανάλωση. Σύμφωνα με το συστημικό αφήγημα ο αόρατος εχθρός των τελευταίων δύο ετών είναι ο ιός COVID-19 που ανέτρεψε αρκετές σταθερές στη ζωή μας. Το συστημικό αφήγημα είναι μερικώς βασίμο. Σίγουρα η νόσος που προκαλείται κατόπιν μόλυνσης με τον συγκεκριμένο ιό είναι αρκετά σοβαρή για την τρέχουσα και τη μελλοντική υγεία του ασθενούς. Τα πράγματα γίνονται σοβαρότερα στο ενδεχόμενο μόλυνσης ανθρώπων που ταξινομούνται σε ευάλωτες ομάδες. Αναρωτιέμαι όμως τι είναι αυτό που καθιστά αυτόν τον ιό αόρατο και εχθρό, δυό λέξεις με σαφές μεταφορικό περιεχόμενο. Η επιστημονική κοινότητα ισχυρίζεται ότι έχει τη δυνατότητα μέσω της επιστημονικής μεθόδου να βρίσκει λύσεις σε σημαντικά για τις βιοτικές κατακτήσεις των ανθρώπων προβλήματα. Η ιατρική "κάνει θαύματα" ορθά ισχυρίζεται ο ταπεινός λαικός άνθρωπος. Πως όμως ένα είδος ζωής ,εύκολα προσεγγίσιμο στην έρευνα, καταλήγει να χαρακτηρίζεται ως αόρατο; Και για ποιό λόγο προσωποποιείται ως εχθρός αυτό το αντικείμενο έρευνας; Αφού είναι κοινώς αποδεκτό από την εποχή του "μηχανικού σύμπαντος" το γεγονός ότι κάθε φυσικό φαινόμενό η στοιχείο δεν κατέχει ούτε υποκινείται από κάποια ανθρωπομορφικώς εννοούμενη βούληση. Από τον 18ο αιώνα και μετά οι διαφωτιζόμενοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον φυσικό κόσμο σαν "ένα καλά κουρδισμένο ρολόι". Κάποιος θα απαντούσε στα ερωτήματά μου λέγοντας ότι πάσχω από αδυναμία κατανόησης αφαιρετικών και συμβολικών εννοήσεων της πραγματικότητας. Εγώ θα απαντούσα με έναν τρόπο διαφορετικό. Ο "αόρατος εχθρός" δεν αντιπροσωπεύει τον κορωνοιό κάθε αυτόν αλλά τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που αναδείχθηκαν με αφορμή την έλευσή του. Ο αόρατος εχθρός είναι κάθε τι που οι άνθρωποι διαισθάνονται ότι θα τους απομακρύνει μια και καλή από την ελαφρότητα της κανονικότητας που ζούσαν μέχρι πρότινος.

     Η χαμένη κανονικότητα είναι ένας δαίμονας που στοιχειώνει το μυαλό κυρίως των δυτικών ανθρώπων. Μόνο αυτοί είχαν την πολυτέλεια να προσδιορίζουν ένα στάδιο της ιστορίας τους ως κανονικότητα, και μάλιστα να το μνημονεύουν με εύθυμη και ελαφριά διάθεση. Σημείο αναφοράς αυτής της κανονικότητας είναι το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και ιδίως οι πρώτες μεταπολεμικές δεκαετείες. Οι σταθερές της συναίνεσης, της οικονομικής ανάπτυξης και της ευμάρειας τέθηκαν σε εκείνη την περίοδο και καθόρισαν το κοινωνικό περιβάλλον των περισσοτέρων δυτικών κρατών για αρκετές δεκαετείες. Η πίστη στον πολιτικό συμβιβασμό και τους φιλελεύθερους θεσμούς, η θέληση για οικονομική ανάπτυξη και αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, καθώς και η σχετική αποστασή ασφαλείας η οποία χώριζε τον "ανεπτυγμένο κόσμο" από τα υπόλοιπα κράτη, υπήρξαν παραγόντες οι οποίοι συνέβαλλαν στη διαμόρφωση μιας ιδέας πέρι συνεχούς και αυξανόμενης υλικής πρόοδου στο μυαλό του δυτικού ανθρώπου. Γενιές ανθρώπων ανατράφηκαν έχοντας την πεποίθηση ότι το δικό τους μέλλον θα είναι καλύτερο από αυτό των γονιών τους, και αυτό των παιδιών τους καλύτερο απ'το δικό τους. Οι κραδασμοί του Ψυχρού Πολέμου αποτέλεσαν μια σταθερή πηγή άγχους και φόβου για δυνητικές καταστροφές, αλλά επί των πραγμάτων η γεωπολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής δεν επηρέασε σημαντικά τη ζωή των απλών ανθρώπων. Οι τελευταίες δεκαετείες του 20ου αιώνα σημαδεύτηκαν από αξιοσημείωτες αλλαγές των οποίων οι επιπτώσεις δεν έγιναν άμεσα αντιληπτές τον καιρό που συντελέστηκαν. Η πετρελαική κρίση, το άνοιγμα της Κίνας στο διεθνές εμπόριο, η εμφάνιση της νόσου του AIDS, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης, και η έλευση της τεχνολογίας του παγκόσμιου ιστού (world wide web), υπήρξαν τα σημαντικότερα γεγονότα λίγο πριν το κλείσιμο του αιώνα. Οι κοινωνίες αντιμετώπιζαν αυτές τις αλλαγές εότε αποστασιοποιημένα είτε ως μέρος της "αλλαγής" που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο. Η τρομοκρατική επίθεση της 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 υπήρξαν ενέσεις ανδρεναλίνης στο θυμικό των ανθρώπων. Την τελευταία δεκαετεία όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν πως "οι καλές ημέρες" μάλλον έχουν περάσει ανεπιστρεπτί και πως το μέλλον από εδώ και στο εξής θα είναι ταραχώδες, χαοτικό και πρωτίστως αβέβαιο. Φαινόμενα όπως η οικονομική και πολιτική παγκοσμιοποίηση σε προχωρημένο στάδιο, η αποθράσυνση του ισλαμικού φονταμεταλισμού, η εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή, και η σταδιακή ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης σε καθημερινές διαδικασίες, δεν μπορούν παρά να εντείνουν τον απροσδιορίστου προέλευσης μα πλήρως υπαρκτό φόβο στη συνείδηση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι νομίζουν πως αναζητούν τη γενεσιουργό αιτία όλων των υλικών και πνευματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι αναζητούν έναν αποδιοπομπαίο τράγο πολλαπλής χρήσης που θα χρησιμοποιείται σαν μέσο ανακούφισης από τα δυσάρεστα συναισθήματα κάθε φορά που τους κατακλύζει η αβεβαιότητα. Ο αόρατος εχθρός που απήγαγε την χαμένη τους κανονικότητα είναι ίσως ο ιδανικός χαρακτήρας σε αυτήν την παράσταση. Οι διαμορφωτές τόσο των πραγμάτων όσο και της κοινής γνώμης επί αυτών έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αφηρημένα νοητικά πλάσματα της συνείδησης των ανθρώπων τροποποιόντας η προσθέτοντας τους νέο περιεχόμενο. Ο αόρατος εχθρός είτε είναι οι τράπεζες, είτε είναι οι βαρώνοι της Wall Street, είτε είναι οι πετρελαικές εταιρίες, είτε είναι η Κίνα, προκαλεί το ίδιο άγχος στον αμερικάνο πολίτη. Ο έλληνας πολίτης συνηθίζει να προσωποιεί ως μαέστρο της ενορχύστρωσης του κακού τη Γερμανία, το ΔΝΤ, και γενικώς οτιδήποτε τον εμποδίζει από το να ζήσει ξανά τις ανέμελες ημέρες των δεκαετειών του 80 και του 90. Η αίσθηση της απειλής από τον αόρατο εχθρό είναι παρόμοια και για τον αμερικανό που τη βιώνει και για τον έλληνα, ακόμα κι αν το περιεχόμενο της έννοιας του αόρατου εχθρού είναι ξεχωριστό για τον καθένα. Αφού λοιπόν αυτή η αίσθηση υπάρχει στον ίδιο βαθμό σε πολίτες διαφορετικών κρατών αποδεικνύεται πως τόσο ο βαθμός έντασης όσο και το ποιόν αυτής της αίσθησης δεν εξαρτώνται απαραίτητα από την αιτία της. Κι αφού δεν εξαρτώνται απαραίτητα από την αιτία της αίσθησης υπάρχει η δυνατότητα να αντικατασταθεί η αιτία από κάποια άλλη, η έστω να προστεθεί στην κορυφή της λίστας των αιτιών μια πιο χειροπιαστή και επίκαιρη αιτία. Οι ιθύνοντες της διεθνούς πολιτικής και δημοσίας ζωής το γνωρίζουν καλά αυτό και για άλλη μια φορά έπραξαν το καθήκον τους. Ο κορωνοιός είναι ο αόρατος εχθρός που μας απήγαγε την κανονικότητα.

     Συνοδοιπόροι μου, βρισκόμαστε σε πόλεμο......

Πένα διαφυγής - Λίγα λόγια....

     Εν έτει 2021 ,και εν μέσω αυτής της πανδημικής κρίσης που έφερε τα πάνω κάτω, αποφασίζω να ξεκινήσω ένα νέο εγχείρημα. Μια νέα προσπάθεια προσωπικής έκφρασης μέσω κειμένων που προσδοκώ να αποτελέσει αντικείμενο προσοχής και για άλλους ανθρώπους. 

     Πηγές έμπνευσης αποτελούν η καθημερινότητα, το ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι, καθώς και προσωπικές ιδέες που αναζητούν τρόπο έκφρασης. Το πλάνο για την ανάπτυξη αυτού του ιστολογίου βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση μεσ΄το κεφάλι μου ,ωστόσο, οι βασικές αρχές έχουν ήδη τεθεί. Παρατήρητικότητα - στοχασμός - διαφυγή, είναι το τρίπτυχο που αποτελεί την αφετηρία και την κατάληξη κάθε νέας απόπειρας σκέψης και λόγου.

     Σε έναν κόσμο όπου η διακίνηση των ιδεών έχει ως βάση το οικονομικό όφελος, και όπου η δυναμική της προσωπικής δημιουργικότητας  οριοθετείται μέσα στα στενά πλαίσια της εμπορικής εκμετάλλευσης, κάνω το ελάχιστο δυνατό που μπορώ για να διασφαλίσω ότι θα υπάρχει ένα μέρος που προσφέρεται για τον ακατέργαστο διαμοιρασμό των προσωπικών μου ιδεών. Η στοίβα με τα χαρτιά είναι έτοιμη πάνω στο τραπέζι και η πένα διαφυγής ετοιμάζεται να πάρει φωτιά.