Χάθηκε λοιπόν η κανονικότητα στο όνομα ενός πολέμου με έναν αόρατο εχθρό, Οι δυτικές κοινωνίες και οι ηνίτορες αυτών ξεπέρασαν το στάδιο της υπερφυσικά μανιχαιστικής αντίληψης του κόσμου, το οποίο χαρακτήριζε την φυσιογνωμία τους για ένα διάστημα αιώνων. Ο αναγεννησιακός Ουμανισμός και ο Διαφωτισμός μπορεί να μετέβαλαν σημαντικά το τοπίο των θεωρητικών και καλλιτεχνικών ιδεών, όπως επίσης και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες οργανώνονται πολιτικά και οικονομικά, άφησαν όμως ανέγγιχτες κάποιες σταθερές μεταξύ άλλων και αυτή η οποία θέλει το ατομικό η το συλλογικό υποκείμενο να βρίσκεται αιωνίως αντιμέτωπο με κάποιον συγκεκριμένο και μοναδικό εξωτερικό εχθρό. Η γραμμική αντίληψη της ιστορίας ,απότοκο της χριστιανικής κοσμοθέασης, έμεινε κι αυτή ανέγγιχτη στο πέρασμα του νεωτερικού ολετήρα και σε συνδυασμό με τον δυιστικό μανιχαισμό αποτέλεσαν τη μαγιά για νέες ιδεολογικές ζυμώσεις με παράγωγα μαζικής κατανάλωσης από τις κοινωνίες τους τελευταίους τρείς αιώνες. Η ρητορική η οποία σχηματοποιεί το κακό, το προσωποποιεί και το απολυτοποιεί αποτελεί στοιχείο πολιτισμικής κληρονομιάς για όσους ακολουθούν το άρμα της Δύσης. Μάλιστα, η μαρξιστική θεολογία κάνει όλα τα παραπάνω και επιπλέον καταστηλιτεύει τις ανταγωνιστικές σχολές θεολογικής σκέψης ως εργαλεία χειραγώγησης των λαών χωρίς κανέναν άλλο λόγο ύπαρξης.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση πολεμική προς τον δυτικό τρόπο σκέψης και τις δυτικές κοινωνίες γενικότερα. Αποτελούν μια στιγμιαία ενδοσκόπηση ενός δυτικού και δυτικώς σκεπτόμενου ανθρώπου. Μια ουσιαστική ενδοσκόπηση βοηθάει όχι μόνο στην κατανόηση των παραγόντων που ώθησαν το υποκείμενο στη τρέχουσα ψυχική του κατάσταση αλλά και στην κατανόηση των ενδογενών παραγόντων που επιδρούν και διαμορφώνουν το υποκείμενο στο παρόν. Το δυτικής προελεύσης τεχνοκρατικό πνεύμα που τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει επικρατήσει ως πρότυπο στη σφαίρα της πολιτικής παγκοσμίως δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια φυσική συνέπεια ,μια νομοτέλεια, των πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στην Ευρώπη από τον 14ο αιώνα. Η κυριαρχία του τραπεζικού και του τεχνολογικού συμπλέγματος πάνω στην οικονομία και την πολιτική είναι κάτι αντίστοιχο με την ισχυροποίηση της απόλυτης μοναρχίας και της εξουσίας του κλήρου πάνω στη δημόσια ζωή των ανθρώπων του 16ου αιώνα. Η σημασία αυτού του φαινομένου είναι διττή, από τη μια αποδεικνύει την ωρίμανση μιας συγκεκριμένης προσέγγισης πάνω στα πολιτικά πράγματα και από την άλλη εκδηλώνει τον φόβο των ανθρώπων που την προασπίζονται σχετικά με το κάτα πόσο αυτή και αυτοί έχουν τις προδιαγραφές να επηρεάσουν τα πράγματα με τέτοιο τρόπο ώστε να μην κλονιστεί το οικοδόμημά τους. Η απάλλαξη τους από κάθε εναλλακτική λύση με δυναμική επικράτησης είναι ευχή και κατάρα ταυτόχρονα. Και επειδή οι δαίμονες αυτού του συστήματος είναι σκοτεινοί και σιωπηλοί δεν μπορεί παρά ο εχθρός που πλάθεται ,τόσο στη συνείδηση των υποστηρικτών του όσο και σε αυτή των απλών του ακόλουθων, να είναι αόρατος.
"Αόρατος εχθρός" είναι μια έννοια με ευρύ βάθος και πλάτος συνεπώς προσφέρεται για μαζική και ελεύθερη κατανάλωση. Σύμφωνα με το συστημικό αφήγημα ο αόρατος εχθρός των τελευταίων δύο ετών είναι ο ιός COVID-19 που ανέτρεψε αρκετές σταθερές στη ζωή μας. Το συστημικό αφήγημα είναι μερικώς βασίμο. Σίγουρα η νόσος που προκαλείται κατόπιν μόλυνσης με τον συγκεκριμένο ιό είναι αρκετά σοβαρή για την τρέχουσα και τη μελλοντική υγεία του ασθενούς. Τα πράγματα γίνονται σοβαρότερα στο ενδεχόμενο μόλυνσης ανθρώπων που ταξινομούνται σε ευάλωτες ομάδες. Αναρωτιέμαι όμως τι είναι αυτό που καθιστά αυτόν τον ιό αόρατο και εχθρό, δυό λέξεις με σαφές μεταφορικό περιεχόμενο. Η επιστημονική κοινότητα ισχυρίζεται ότι έχει τη δυνατότητα μέσω της επιστημονικής μεθόδου να βρίσκει λύσεις σε σημαντικά για τις βιοτικές κατακτήσεις των ανθρώπων προβλήματα. Η ιατρική "κάνει θαύματα" ορθά ισχυρίζεται ο ταπεινός λαικός άνθρωπος. Πως όμως ένα είδος ζωής ,εύκολα προσεγγίσιμο στην έρευνα, καταλήγει να χαρακτηρίζεται ως αόρατο; Και για ποιό λόγο προσωποποιείται ως εχθρός αυτό το αντικείμενο έρευνας; Αφού είναι κοινώς αποδεκτό από την εποχή του "μηχανικού σύμπαντος" το γεγονός ότι κάθε φυσικό φαινόμενό η στοιχείο δεν κατέχει ούτε υποκινείται από κάποια ανθρωπομορφικώς εννοούμενη βούληση. Από τον 18ο αιώνα και μετά οι διαφωτιζόμενοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον φυσικό κόσμο σαν "ένα καλά κουρδισμένο ρολόι". Κάποιος θα απαντούσε στα ερωτήματά μου λέγοντας ότι πάσχω από αδυναμία κατανόησης αφαιρετικών και συμβολικών εννοήσεων της πραγματικότητας. Εγώ θα απαντούσα με έναν τρόπο διαφορετικό. Ο "αόρατος εχθρός" δεν αντιπροσωπεύει τον κορωνοιό κάθε αυτόν αλλά τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που αναδείχθηκαν με αφορμή την έλευσή του. Ο αόρατος εχθρός είναι κάθε τι που οι άνθρωποι διαισθάνονται ότι θα τους απομακρύνει μια και καλή από την ελαφρότητα της κανονικότητας που ζούσαν μέχρι πρότινος.
Η χαμένη κανονικότητα είναι ένας δαίμονας που στοιχειώνει το μυαλό κυρίως των δυτικών ανθρώπων. Μόνο αυτοί είχαν την πολυτέλεια να προσδιορίζουν ένα στάδιο της ιστορίας τους ως κανονικότητα, και μάλιστα να το μνημονεύουν με εύθυμη και ελαφριά διάθεση. Σημείο αναφοράς αυτής της κανονικότητας είναι το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και ιδίως οι πρώτες μεταπολεμικές δεκαετείες. Οι σταθερές της συναίνεσης, της οικονομικής ανάπτυξης και της ευμάρειας τέθηκαν σε εκείνη την περίοδο και καθόρισαν το κοινωνικό περιβάλλον των περισσοτέρων δυτικών κρατών για αρκετές δεκαετείες. Η πίστη στον πολιτικό συμβιβασμό και τους φιλελεύθερους θεσμούς, η θέληση για οικονομική ανάπτυξη και αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, καθώς και η σχετική αποστασή ασφαλείας η οποία χώριζε τον "ανεπτυγμένο κόσμο" από τα υπόλοιπα κράτη, υπήρξαν παραγόντες οι οποίοι συνέβαλλαν στη διαμόρφωση μιας ιδέας πέρι συνεχούς και αυξανόμενης υλικής πρόοδου στο μυαλό του δυτικού ανθρώπου. Γενιές ανθρώπων ανατράφηκαν έχοντας την πεποίθηση ότι το δικό τους μέλλον θα είναι καλύτερο από αυτό των γονιών τους, και αυτό των παιδιών τους καλύτερο απ'το δικό τους. Οι κραδασμοί του Ψυχρού Πολέμου αποτέλεσαν μια σταθερή πηγή άγχους και φόβου για δυνητικές καταστροφές, αλλά επί των πραγμάτων η γεωπολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής δεν επηρέασε σημαντικά τη ζωή των απλών ανθρώπων. Οι τελευταίες δεκαετείες του 20ου αιώνα σημαδεύτηκαν από αξιοσημείωτες αλλαγές των οποίων οι επιπτώσεις δεν έγιναν άμεσα αντιληπτές τον καιρό που συντελέστηκαν. Η πετρελαική κρίση, το άνοιγμα της Κίνας στο διεθνές εμπόριο, η εμφάνιση της νόσου του AIDS, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης, και η έλευση της τεχνολογίας του παγκόσμιου ιστού (world wide web), υπήρξαν τα σημαντικότερα γεγονότα λίγο πριν το κλείσιμο του αιώνα. Οι κοινωνίες αντιμετώπιζαν αυτές τις αλλαγές εότε αποστασιοποιημένα είτε ως μέρος της "αλλαγής" που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο. Η τρομοκρατική επίθεση της 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 υπήρξαν ενέσεις ανδρεναλίνης στο θυμικό των ανθρώπων. Την τελευταία δεκαετεία όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν πως "οι καλές ημέρες" μάλλον έχουν περάσει ανεπιστρεπτί και πως το μέλλον από εδώ και στο εξής θα είναι ταραχώδες, χαοτικό και πρωτίστως αβέβαιο. Φαινόμενα όπως η οικονομική και πολιτική παγκοσμιοποίηση σε προχωρημένο στάδιο, η αποθράσυνση του ισλαμικού φονταμεταλισμού, η εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή, και η σταδιακή ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης σε καθημερινές διαδικασίες, δεν μπορούν παρά να εντείνουν τον απροσδιορίστου προέλευσης μα πλήρως υπαρκτό φόβο στη συνείδηση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι νομίζουν πως αναζητούν τη γενεσιουργό αιτία όλων των υλικών και πνευματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι αναζητούν έναν αποδιοπομπαίο τράγο πολλαπλής χρήσης που θα χρησιμοποιείται σαν μέσο ανακούφισης από τα δυσάρεστα συναισθήματα κάθε φορά που τους κατακλύζει η αβεβαιότητα. Ο αόρατος εχθρός που απήγαγε την χαμένη τους κανονικότητα είναι ίσως ο ιδανικός χαρακτήρας σε αυτήν την παράσταση. Οι διαμορφωτές τόσο των πραγμάτων όσο και της κοινής γνώμης επί αυτών έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αφηρημένα νοητικά πλάσματα της συνείδησης των ανθρώπων τροποποιόντας η προσθέτοντας τους νέο περιεχόμενο. Ο αόρατος εχθρός είτε είναι οι τράπεζες, είτε είναι οι βαρώνοι της Wall Street, είτε είναι οι πετρελαικές εταιρίες, είτε είναι η Κίνα, προκαλεί το ίδιο άγχος στον αμερικάνο πολίτη. Ο έλληνας πολίτης συνηθίζει να προσωποιεί ως μαέστρο της ενορχύστρωσης του κακού τη Γερμανία, το ΔΝΤ, και γενικώς οτιδήποτε τον εμποδίζει από το να ζήσει ξανά τις ανέμελες ημέρες των δεκαετειών του 80 και του 90. Η αίσθηση της απειλής από τον αόρατο εχθρό είναι παρόμοια και για τον αμερικανό που τη βιώνει και για τον έλληνα, ακόμα κι αν το περιεχόμενο της έννοιας του αόρατου εχθρού είναι ξεχωριστό για τον καθένα. Αφού λοιπόν αυτή η αίσθηση υπάρχει στον ίδιο βαθμό σε πολίτες διαφορετικών κρατών αποδεικνύεται πως τόσο ο βαθμός έντασης όσο και το ποιόν αυτής της αίσθησης δεν εξαρτώνται απαραίτητα από την αιτία της. Κι αφού δεν εξαρτώνται απαραίτητα από την αιτία της αίσθησης υπάρχει η δυνατότητα να αντικατασταθεί η αιτία από κάποια άλλη, η έστω να προστεθεί στην κορυφή της λίστας των αιτιών μια πιο χειροπιαστή και επίκαιρη αιτία. Οι ιθύνοντες της διεθνούς πολιτικής και δημοσίας ζωής το γνωρίζουν καλά αυτό και για άλλη μια φορά έπραξαν το καθήκον τους. Ο κορωνοιός είναι ο αόρατος εχθρός που μας απήγαγε την κανονικότητα.
Συνοδοιπόροι μου, βρισκόμαστε σε πόλεμο......
No comments:
Post a Comment